Waarom zou je?

Binnen de verschillende groepen paardenliefhebbers zijn de meningen over scheren stevig verdeeld. Aan de ene kant heb je mensen die een dikke vacht lelijk vinden en standaard de ‘overtollige’ beharing afscheren. Dat ziet er veel netter uit dan een paard met een dik pak haar. Kou hoeft het paard niet te lijden: een deken kan de functie van de vacht overnemen. Deze zijn er tegenwoordig in alle variaties: met of zonder hals, dunne regendekens of dikke winterdekken die niet onderdoen voor de gemiddelde slaapzak. Met zoveel keuze kun je het je paard comfortabel maken, ook zonder z’n eigen vacht. Bovendien houdt een deken een paard schoon; geen vieze mest- en urinevlekken in de vacht. Dat scheelt een hoop gedoe als je op wedstrijd gaat of gewoon netjes voor de dag wilt komen met je paard. En dat niet alleen: als je intensief rijdt is zo’n dikke vacht helemaal niet prettig. Je paard zweet zich rot.

Op eigen kracht

Dit is uiteraard tegen het zere been van de ‘naturals’ die van mening zijn dat de vacht van een paard een wonder van de natuur is, de perfecte manier voor een paard om zijn eigen temperatuur te regelen. Bij warm weer gaan de haren liggen, bij kou juist rechtop staan. Een paardenvacht is bovendien super waterdicht. Regenwater wordt door de dekharen afgevoerd, waardoor de huid niet nat wordt. Zelfs bij forse stortbuien houdt de vacht je paard droog. Een goede vacht beschermd tegen felle zon en ijzige kou, tegen scherpe doorns, takken en insecten. Waarom zou je die natuurlijke bescherming in hemelsnaam afscheren om deze vervolgens te vervangen door onvolmaakte dekens? Dan train je maar wat minder hard, redeneren zij.

Omstandigheden verschillen

Natuurlijk is het allemaal niet zo zwart-wit. Zoals met zo’n beetje alles in de paardenhouderij, zijn omstandigheden zeer verschillend. Neem alleen al de hoeveelheid haar die een paard krijgt. De wintervacht van een warmbloedpaard is doorgaans een centimeter of twee dik, terwijl die van een Shetlander of een ander type dat van oorsprong uit koude streken komt, tot wel tien centimeter lang kan zijn. Dan hebben we het nog niet eens over de manier waarop paarden gehouden worden: een paard dat 24/7 buiten staat, heeft een andere ‘vacht-behoefte’ dan een dier dat (bijna) altijd op stal gehouden wordt. Gaan we met een paard aan het werk dan komt er nog een factor bij. Bij lange, intensieve ritten of training is een (te) dikke vacht een belemmering. Dan kan een paard, ook met flink zweten, z’n warmte niet meer kwijt. Of je nu voor of tegen scheren bent: het blijft belangrijk om het welzijn van je paard op de eerste plaats te zetten. Laten we eens kijken naar de voor- en nadelen van scheren voor je paard.

Waarom niet scheren?

Een gezond, vrijlevend paard in zijn natuurlijke omgeving heeft er geen enkele behoefte aan dat zijn vacht door ons verwijderd wordt. Elk half jaar krijgt hij een nieuwe ‘jas’: dun en glad in de zomer en dik en warm in de winter. Waterdicht, met natuurlijke koelings- en warmtemechanismen. Zweet droogt snel doordat het via de haren naar de buitenkant wordt afgevoerd. Zo kan het dat een vacht nog nat van het zweet is, maar de huid allang al droog. Zelfs de beste, meest geavanceerde deken kan deze functies niet overnemen. Alleen al om het feit dat je niet dag en nacht naast je paard staat om bij elke weersverandering een andere deken om te doen. Daar komt nog bij dat dekens slijt- en drukplekken kunnen geven, of de vrije beweging (enigszins) kunnen belemmeren. Een vacht die altijd onder een dek ligt, kan dof en futloos worden. Het kan bij warmere temperaturen gaan broeien en jeuken onder een deken. Rollen met een dek om is natuurlijk lang niet zo lekker als in je blote vacht.

Waarom wel scheren?

Je zou dus kunnen zeggen dat het voor het paard het beste is om niet te scheren… tenzij de omstandigheden daarom vragen. “Nee, tenzij” zou je kunnen zeggen. Het is eigenlijk heel simpel: als je paard last heeft van z’n vacht, doordat hij het te warm heeft, kun je hem helpen met een scheerapparaat. Let wel: het is natuurlijk niet de keuze tussen ‘dik pak haar’ of ‘helemaal kaal’ - er zijn vele tussenwegen in de vorm van scheerpatronen die meer of minder haar laten staan.

Klimaat

Er zijn nogal wat omstandigheden die maken dat het voor je paard fijner is als hij wèl (gedeeltelijk) geschoren wordt. Om te beginnen is er een factor die ook opgaat voor paarden die niet of nauwelijks werken en paarden die 24/7 buiten leven, en dat is de klimaatverandering. Onze winters zijn (veel) warmer en natter geworden en dat heeft gevolgen voor de paarden. De groep die hier het meest last van heeft bestaat uit paarden die uit een harder klimaat komen en daardoor veel vacht ontwikkelen. Denk daarbij niet alleen aan IJslanders, maar ook aan veel ponyrassen en paarden zoals Irish Cobs, Fjorden en Haflingers. Die kunnen het knap benauwd krijgen bij temperaturen rond de tien graden, terwijl hun winterjas berekend is op vrieskou. Zelfs als zij niet of maar licht aan het werk zijn, kan het een enorme opluchting voor ze zijn om een deel van hun vacht af te staan.

Zweten

Een tweede belangrijke factor in de keuze om al dan niet te scheren, is het soort werk dat je met je paard doet. Als je paard tijdens het normale werk niet of nauwelijks zweet, is er geen (welzijns)reden om te scheren. Vooral als hij (deels) buiten staat, zal hij blij zijn met zijn eigen vacht. Anders wordt het, als je zoveel werkt, dat hij geregeld puffend van het zweet voortploetert. Dat is echt niet aangenaam. Veel zweten is geen teken ‘dat hij lekker aan het werk is’ maar vooral dat hij het snikheet heeft. Stel je maar eens voor dat je bij dertig graden in je winterjas moet hardlopen… Zweet je paard zelfs zonder dat hij in beweging is, dan is het zeker goed om hem te helpen. Aan de ene kant kun je dat doen door hem te scheren, maar een minstens even goede oplossing voor veel zweten tijdens de training is om het wat rustiger aan te doen. Stappauzes tussendoor en zoveel mogelijk in de buitenbak maken het al een stuk beter.

Schoon

Je paard schoon houden lijkt misschien vooral voor jezelf belangrijk en niet zozeer voor je paard. Nu hebben wij wat andere ideeën over het belang van ‘schoon’ zijn dan paarden. Niets zo lekker als een laagje zand of modder om je tegen insecten te beschermen. Maar wanneer een paard op stal voortdurend in z’n eigen uitwerpselen gaat liggen, is het een ander verhaal. Natuurlijk is het eerste dat je kunt doen als je paard dit doet, hem zoveel mogelijk buiten laten lopen en de stal heel goed bijhouden en dik opstrooien. Maar dan nog zijn er paarden die het steeds presteren om in die ene mestbal te gaan liggen. Urinevlekken zijn nog vervelender: die kunnen vieze, harde plekken veroorzaken in een (dikke) vacht. Daardoor is deze minder bestand tegen weersinvloeden en het kan schuurplekken geven onder het zadel. Je kunt ervoor kiezen om te accepteren dat hij nu eenmaal een smeerpoets is en regelmatig de harde plekken uit te wassen. De andere keuze is een deken omdoen. In dat geval is het soms nodig om het paard te scheren om oververhitting te voorkomen.

Gezondheid

Dan zijn er nog de gevallen waarin gezondheid een rol speelt. Denk maar eens aan een paard dat last heeft van luizen. Soms is dat zo erg, dat er niets anders opzit dan hem helemaal kaal te scheren, inclusief de manen… natuurlijk is het zaak om te zorgen dat het niet zover komt en hem tijdig te behandelen. Een andere uitzondering zijn paarden die lijden aan PPID (cushing). Bij deze paarden is de aanmaak van de vacht ontregeld. Ze krijgen vaak abnormaal veel haar en laten dit in het voorjaar maar nauwelijks los. Een scheerbeurt als het warm weer wordt is dan een uitstekende oplossing die veel verlichting zal brengen. En ja, ook voor ‘natural’ paarden.

Welk apparaat?

Scheerapparaten kun je grofweg in twee groepen indelen: de grote echte scheermachine en de handzame tondeuse. Wil je alleen een ‘racestreepje’ scheren, dan heb je vaak voldoende aan een tondeuse: deze koop je vanaf ongeveer 25 euro. Wil je grotere delen scheren, of is de vacht megadik, dan heb je een scheermachine nodig. Een goedkope begint bij zo’n 125 euro. Huren is ook een optie. Met draaiknoppen en/of opzetstukken kun je enigszins regelen hoeveel haar je wegscheert. Dit verschilt per apparaat, lees goed de gebruiksaanwijzing. Om je machine soepel te laten lopen is het belangrijk om regelmatig te oliën tijdens het scheren. Scheer je voor het eerst, dan laat je je paard natuurlijk rustig wennen aan het geluid en het gevoel van het apparaat. Voedselbeloning kan helpen. Beter tien keer een klein stukje scheren dan per se in een keer alles willen doen met enorm veel stress.

Scheerpatronen

Racestreepje

Voor de sportieve buitenpaarden die het gewoon te warm hebben is het Racestreepje een uitkomst. De Racestreep loopt onder de hals en over de borst tot aan de singel. Je kunt de baan smaller of breder maken naar behoefte. Je paard kan met dit patroon prima buiten staan zonder deken.

Open jas

Heb je niet genoeg aan het racestreepje, dan kun je kiezen voor de Open Jas: hierbij scheer je de onderkant van de hals en buik. Net wat meer ‘lucht’ waardoor je paard z’n warmte goed kwijt kan. Ook bij deze coup hoef je geen deken op te leggen: regenwater bereikt de kale delen niet.

T-shirtje

Bij dit patroon scheer je hals, borst, buik en flanken. Zo kun je intensief trainen zonder overmatig zweten, maar ook je paard gewoon buiten zetten. Bij koud, nat weer kun je een deken gebruiken. Tip: teken met bv krijt tot waar je wilt scheren om te voorkomen dat de linker- en rechterkant ongelijk uitpakken.

Fancy Pants

Voor gevorderden: fancy patronen! Wie echt handig is geworden met de tondeuse kan een heus kunstwerk van z’n paard maken. Van een eenvoudig hartje op de bil tot ingewikkelde bloemen, Keltisch knoopwerk, of zelfs ‘vleugels’ zie je voorbij komen. Je paard heeft er niets aan, maar het staat wel leuk.

Kikker

Veel sportpaarden worden van hoef tot maantop kaalgeschoren. Het grote nadeel: je kunt zo’n paard alleen nog maar dik ingepakt buitenzetten. Wil je je hele paard egaal scheren, kies er dan liever voor een dun laagje te laten staan of scheer vroeg in het najaar zodat er nog voldoende haar aangroeit.