Focus op ambacht: Biezen
Traditionele handwerkers met koetsen en rijtuigen krijgen de kennis van oudsher overgeleverd. Generaties lang zitten zij vaak al in het vak. Hoe mooi is het, dit te kunnen laten zien? Deel 2 van een serie: het biezen.
Ook bij het meest fraai en zorgvuldig gerestaureerde rijtuig, gaat het uiteindelijk om de details. Wat was de oorspronkelijke juiste kleur? Hoe zit het met de juiste kussens? En dan de details: het vervolmaken met bijbehorende biezen!
Biezen horen niet op elke plaats op elk rijtuig. Liefhebbers bestuderen de plaatsen en komen van lieverlee steeds meer te weten. Het is een leven lang leren! Teun Reedijk van Rouw- en Trouwkoetsen Stalhouderij Vijfheerenlanden uit Tienhoven vindt het maken van biezen erg leuk. “Tegenwoordig moet ik wel even oefenen om dat met vaste hand te doen! Soms ga ik eerst slapen en ga er ’s nachts voor uit mijn bed. Dan lukt het”, zegt hij.
Drie methodes
Hoe komen die biezen uiteindelijk op de wagen? Er zijn eigenlijk drie manieren bekend om biezen te trekken. De meest authentieke wijze is met een sleper of een biezenpenseel. Hiervoor is veel oefening vereist. De aanzet, het steeds op gelijke dikte houden van de lak op het penseel en het aanhouden van de rechte lijn vereist veel geduld en ervaring met een vaste hand. Teun Reedijk: “Het hoort met een marterharensleper. Het is een wonder als je er nog aan kunt komen, ze worden namelijk niet meer gemaakt. Maar als je het echt professioneel en authentiek wilt doen, dan hoort dat zo.” De tweede manier gebeurt door met een smalle strook plakband de bies op de juiste plaats te plakken. Daarna wordt aan weerszijden van deze tape een strook afplakband geplakt. Autospuiters verkopen dit soort afplakband. Het is smal plastic tape, dat niet te veel hecht op de onderlaag. Aan de andere kant zit het wel zo goed en vlak op de onderlaag dat er geen verf onder kan kruipen. Nadat de zijden zijn beplakt, wordt de middenstrook weer verwijderd en kan de echte bies worden geschilderd. Bij deze methode moet de tape aan beide kanten van de bies voorzichtig worden verwijderd als de lak van de bies nog nat is. De randjes ronden dan nog een beetje af en er ontstaan geen rafels bij het verwijderen van de tape. Teun Reedijk zegt: “De meeste mensen die niet weten wat biezen is, doen het met een plakbandje. Daarnaast heb je het bij een beschadiging zo weer hersteld, het is altijd gemakkelijk te vervangen.” De derde manier is een bies maken met een biezenwieltje. Het nadeel van een biezenwieltje is dat de groefjes op het wieltje om de lak te verdelen altijd weer terug te vinden zijn in de bies als kleine dwarsribbeltjes in het oppervlak. Teun Reeedijk zegt: “Daarom ben ik begonnen, met een plastic wielentrekker. Het probleem is dan dat je maar één bies kunt maken, dan is je trekker leeg. Voor de auto-industrie gebruiken ze dit systeem ook. Ik kan je er hele verhalen over vertellen, haha. Ik heb er een apparaat voor gekocht bij Paard en Koets. Er zitten standaard drie wieltjes bij van verschillende diktes, maar ik heb er in de loop der tijd wel wat bijgekocht.”
Schilderij
Hij besluit: “De bies maakt de wagen echt af. Ik word daar heel blij van. Vroeger heb ik wel eens biezen gezet op een wiel waar helemaal geen bies op hoorde. Dat vind ik nu ook wel weer leuk om te doen. Het hoort dan wel niet bij de authentieke historie, maar wel bij mijn eigen persoonlijke historie. Zo komt een rijtuig tot leven onder mijn handen. “Weet je wat het is?”, vervolgt Reedijk, “Het is hetzelfde als met een schilderij. Vul je een voorgemaakt schilderij langs randen in, dan wordt het best mooi, maar ook plat en strak. Schilder je uit de hand, dan zie je dat het schilderij leeft. Met een bies is dat precies hetzelfde. Daarom is de eerste manier, waarbij je het met de hand trekt met een marterharensleper, de mooiste. De moeilijkste, maar ook de mooiste.” En foutjes zijn ook onderdeel van het leven, toch?”